HARMONIJA
Muzička harnonija je jedna od grana teorije muzike koja se bavi proučavanjem akorda, odnosno dva ili više tonova odsviranih istovremeno i njihovog međuodnosa.
Harnonija u muzici je pojam koji se javlja od antičkog doba u različitim značenjima; kao sinonim za muziku i melodiju, kao naziv za tonski sistem, tonski rod ili raspon oktave, ili pak za tip lestvice i kao oznaka za polifoniju.
Konačno utemeljenje harmonije, dao je francuski kompozitor i teoretičar Žan Filip-Ramo svojim „Traktatom o harmoniji“ ("Le Traite de l`harmonie"). Kao što kaže naziv, funkcionalno-određena harmonija podrazumeva prisustvo lestvičnih funkcija. One mogu biti tonična, subdominantna i dominantna, pri čemu nekoliko akorada zastupa svaku od njih.
Toničnu funkciju zastupa prvi stupanj, odnosno glavni akord u tonalitetu, a njegovi „zamenici“ mogu biti i treći i šesti; subdominanta je četvrti stupanj, a mogu je zastupati drugi i šesti stupanj, dok je dominanta peti stupanj, a zastupaju je i treći i sedmi stupanj. Redosled funkcija je veoma bitan u izgradnji harmonskog stava, on može biti tonika-dominanta-tonika, tonika-subdominanta-dominanta-tonika, ređe tonika-subdominanta-tonika, dok je veza dominanta-subdominanta praktično nemoguća.
Tempo trajanja i smenjivanja funkcija u koheziji je sa tzv. „harmonskim ritmom“ i metrikom. Osnovni element harmonije jeste akord, a on može biti trozvuk (koji se javlja na svakom lestvičnom stupnju), četvorozvuk (koji se javlja na drugom, petom i sedmom stupnju, kao i na pojedinim alterovanim akordima), dok je sve do kraja perioda romantizma, najveći višezvuk bio petozvuk (javljao se samo kao nonakord na dominanti). Kroz praksu, ustalila su se dva „harmonska stava":
-
strogi, koji podrazumeva postojanje četiri stalna glasa (to su sopran, alt, tenor i bas), što primenu velikom većinom nalazi samo u horskoj muzici. Vođenje glasova, razrešenje tzv. kritičnih tonova i akordske veze veoma su striktni. Tipovi akorada, bez obzira na broj tonova, prilagođavaju se ovoj situaciji.
-
slobodni, koji znatno veću primenu nalazi u instrumentalnoj i vokalno-instrumentalnoj muzici, te podrazumeva promenljivi broj glasova i slobodniji harmonski ritam. Vođenje glasova je nešto slobodnije nego u strogom stavu.